Διπολική Διαταραχή: Γνωστή και ως Μανιοκατάθλιψη

Οι συναισθηματικές διαταραχές είναι ένα σύνολο ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από διαταραχή της συναισθηματικής διάθεσης, βιώνεται εσωτερικά και σε κάποιες  περιπτώσεις μπορεί να επηρεάσει έντονα την συμπεριφορά του ατόμου. Με βάση το DSM-IV,  οι συναισθηματικές διαταραχές διαιρούνται στις καταθλιπτικές διαταραχές, στις διπολικές διαταραχές και στις διαταραχές διάθεσης οφειλόμενες σε γενική ιατρική κατάσταση και στις προκαλούμενες από ουσίες. Ενοχοποιούνται  πολλοί αιτιολογικοί παράγοντες,που ομαδοποιούνται σε νευροβιολογικούς, γενετικούς και ψυχοκοινωνικούς.

Οι διπολικές διαταραχές περιλαμβάνουν την διπολική Ι διαταραχή, την διπολική ΙΙ διαταραχή, την κυκλοθυμική διαταραχή και την μην προσδιοριζόμενη αλλιώς διπολική διαταραχή. Χαρακτηρίζονται από ιστορικό μανιακών, μεικτών ή υπομανιακών επεισοδίων και συνήθως συνοδεύονται από ιστορικό μειζόνων καταθλιπτικών επεισοδίων. Η διπολική διαταραχή χαρακτηρίζεται από δυο ακραίες συναισθηματικές διαθέσεις, την κατάθλιψη και την μανία. Τα άτομα που υποφέρουν από την διαταραχή βιώνουν έντονες περιόδους μανίας που εναλλάσσονται με φάσεις έντονης και βαθειάς κατάθλιψης.

Τα συμπτώματα της μανίας περιλαμβάνουν συνήθως εξής:

– Διογκωμένη αυτοεκτίμηση ή η αίσθηση μεγαλείου.
– Έλλειψη ανάγκης για ύπνο.
– Έντονη ομιλητικότητα από  ότι συνήθως και υποκειμενική αίσθηση ότι οι σκέψεις καλπάζουν.
– Παρατηρειται υπερβολική εμπλοκή σε ευχάριστες δραστηριότητες που έχουν πιθανότητες οδυνηρών συνεπειών.
– Αύξηση της οριοθετημένης δραστηριότητας ή ψυχοκινητική δραστηριότητα
– Έξαρση, έντονη χαρά.
– Αυξημένη ερωτική διάθεση και δραστηριότητα.
– Ψευδαισθήσεις, παραληρηματικές ιδέες.
– Συναισθηματική αστάθεια.
– Μειωμένη διάθεση για ύπνο, κινητική διέγερση.
– Εύκολη  απόσπαση προσοχής και συγκέντρωσης.
– Ριψοκίνδυνη συμπεριφορά.
– Έντονη διάθεση για φαγητό.
– Απότομη μετάβαση, κατά την διάρκεια μιας  συζήτησης, από το ένα θέμα στο άλλο.

Το υπομανιακό επεισόδιο παρουσιάζει τα ίδια συμπτώματα με το μανιακό, η διαφορά έγκειται στην διακριτή περίοδο διάρκειας της διαταραχής και στην παθολογική ένταση της συναισθηματικής διάθεσης της μανίας.

Η κατάθλιψη, από την άλλη μεριά εμφανίζεται ως εξής:
– Παρατεταμένη θλίψη
– Απαισιόδοξη/πεσιμιστική διάθεση
– Σημαντική  απώλεια και έλλειψη ενέργειας
– Απώλεια ενδιαφέροντος και αναζήτηση ευχαρίστησης μέσα από συνήθεις δραστηριότητες
– Απώλεια βάρους ή απότομη αύξηση
– Υπερυπνία ή αϋπνία
– Αίσθημα αναξιότητας
– Ενοχές
– Δυσκολία στην λήψη αποφάσεων, αναποφασιστικότητα
– Χαμηλή αυτό-εκτίμηση
– Έντονο άγχος, εκνευρισμός
– Περιορισμένη δυνατότητα συγκέντρωσης
– Αυτοκτονικοί ιδεασμοί, σκέψεις θανάτου, απόπειρες αυτοκτονίας

Η διάγνωση θα πρέπει  να διενεργείται αποκλειστικά από εξειδικευμένο γιατρό, ο οποίος θα αξιολογήσει την ένταση, την διάρκεια, την ποιότητα, την συχνότητα των συμπτωμάτων καθώς και το ιατρικό ιστορικό του ατόμου, ώστε να προσδιορίσει το είδος της διαταραχής και να διαμορφώσει ένα κατάλληλο ατομικό θεραπευτικό πλάνο (φαρμακευτική αγωγή & ψυχοθεραπευτική παρέμβαση).

Ψυχοθεραπεία και αντιμετώπιση

Ο άνθρωπος που υποφέρει από  διπολική διαταραχή,  έχει την τάση να στρεβλώνει τρέχουσες και προηγούμενες εμπειρίες ως προς την ερμηνεία τους, φτάνοντας στο σημείο να θεωρεί τον εαυτό του αποτυχημένο  και το μέλλον του απογοητευτικό και ζοφερό. Τείνει να σκέφτεται  με απόλυτο και αρνητικό τρόπο, μεγαλοποιώντας τις δυσκολίες και υπέρ- γενικεύοντας τις πεποιθήσεις και τα «πιστεύω» του. Για παράδειγμα, από μια μεμονωμένη περίπτωση απόρριψης οδηγείται στο συμπέρασμα ότι δεν είναι γενικά συμπαθής ή αποδεκτός.

Οι σκέψεις που κάνει  για τον εαυτό του, το μέλλον και το περιβάλλον στο οποίο ζει αποτελούν τρεις  βασικές “θεωρήσεις” που  διαμορφώνουν αρνητικά  την καθημερινότητα, την συμπεριφορά  και την ψυχική  του κατάσταση (δυσλειτουργικότητα και έκπτωση της ποιότητας ζωής). Η χαμηλή αυτοεκτίμηση έχει βρεθεί σε ανάλογες ερευνητικές μελέτες καθοριστικός προ-γνωστικός παράγοντας μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων και υποτροπών ενώ η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό συμπλήρωμα της φαρμακευτικής αγωγής για τα άτομα με διπολική διαταραχή. Η δύναμη της θεραπευτικής συμμαχίας θεωρειται μια από τις ποιο εύστοχες τεχνικές που εξασφαλίζουν καλά και σταθερά αποτελέσματα.

Η ψυχοθεραπεία πραγματεύεται κυρίως:

– Ενημέρωση του ασθενούς για την φύση, τις τεχνικές ,το θεωρητικό υπόβαθρο, το πλαίσιο συνεργασίας και την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής προσέγγισης
– Ψυχο -εκπαίδευση.
– Εδραίωση  θεραπευτικής σχέσης.
– Θεραπευτική συνέντευξη ( αναγνώριση  του  προσωπικού προτύπου  σκέψης του ατόμου).
– Οριοθέτηση στόχων.
– Κατάρτιση καταλόγου προβλημάτων: (χρήση ατζέντας) Λίστα που περιλαμβάνει όλες τις δυσκολίες που συναντά το άτομο στην ζωή και σε όλα τα επίπεδα. Από τις πιο σημαντικές και άμεσες μέχρι τις λιγότερο επίκαιρες και επίπονες.(αναγνωρίσιμες από τον ασθενή και μη).
– Διερεύνηση  της προβληματικής συμπεριφοράς(οι συμπεριφορές του ατόμου   θα πρέπει να αναλυθούν σύμφωνα µε τη λειτουργία τους, ως µέσα για την επίτευξη υπερκείμενων στόχων.
– Συμφωνία για θεραπευτικούς στόχους.
– Γνωσιακή αναδόμηση:  στην φάση της παρέμβασης ο θεραπευόμενος θα πρέπει να μάθει: α)Να αναγνωρίζει και να μετατρέπει τα δυσλειτουργικά γνωστικά σχήματα και την ζυμιωτική  για εκείνον συμπεριφορά. Β)Να αναγνωρίζει και να αλλάξει τις “γνωστικές κατασκευές” που προκαλούν σκέψεις και συμπεριφορές.
– Δημιουργία ημερολογίου(Γεγονός/ Κατάσταση/Συναίσθημα/ Αυτόματες σκέψεις/∆εδοµένα που υποστηρίζουν τη σκέψη του/∆εδοµένα που αντικρούουν τη σκέψη του/Εναλλακτικές σκέψεις/Συναίσθημα.
– Ανεύρεση και αναζήτηση λύσεων με βάση τις ανάγκες και τις δυνατότητες του ατόμου.

 Οφέλη από την θεραπεία:

– Ανακούφιση  από τον έντονο ψυχικό πόνο, έκφραση-αφήγηση της ιστορίας του /αναδιατύπωση της ιστορίας.

– Θα δουλέψει στο να μπορεί να διαχειριστεί τις απρόοπτες και καθοριστικές για εκείνον αλλαγές.

– Θα οργανώσει τις «ψυχολογικές δυσκολίες» που αντιμετωπίζει και τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις που προκαλούν κατάθλιψη.

– Θα κατορθώσει να ελέγξει τις ακραίες συναισθηματικές διακυμάνσεις που τον οδηγούν σε καταστροφικές επιλογές.

– Θα  έχει την δυνατότητα να αναθεωρήσει απόλυτα γνωστικά σχήματα που έχει για τον εαυτό του και το περιβάλλον(εργασιακό-οικογενειακό).

– Μέσα από την θεραπευτική διαδικασία θα ενισχύσει την αυτοεκτίμηση του και θα αξιολογήσει θετικά τα αποτελέσματα των θεραπευτικών στόχων.

– Θα έχει την δυνατότητα να παρατηρεί τις αυτόματες σκέψεις που προηγούνται των συναισθημάτων και της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς του.

– Θα επιτύχει στο να εντοπίζει τώρα και στο μέλλον προ- γνωστικά συμπτώματα, στρεσογόνες καταστάσεις και δυσκολίες που προμηνούν  υποτροπές.

– Επίσης. η θεραπεία τον ενθαρρύνει να αποδεχτεί την διπολική διαταραχή σαν μια ψυχική ασθένεια όπως όλες  και να αποκτήσει σωστή ενημέρωση για την φύση και τα μέσα αντιμετώπισης της νόσου.

– Θα κατορθώσει να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί την κριτική και το κοινωνικό στίγμα.

– Να μπορεί να αποκτά την αίσθηση ότι μπορεί να διαχειρίζεται την διαταραχή , έχοντας έναν ενεργό ρόλο μέσα στην θεραπεία.

– Να οργανώνει την σκέψη , τα συναισθήματα και την συμπεριφορά του αποκτώντας  μια εξισσοροπιστική σχέση ανάμεσα στον “εσωτερικό εαυτό” και την συμπεριφορά που εκδηλώνει.

– Μέσα από την θεραπευτική σχέση θα αισθανθεί  ασφάλεια , οριοθέτηση .  Εξάλλου η θεραπευτική σχέση από μόνη της αποτελεί πρότυπο επικοινωνίας και δεξιοτήτων που θα χρησιμοποιήσει και στις σχέσεις του έξω από την θεραπεία.

– Η θεραπεία θα βοηθήσει όλη γενικά την οικογένεια να αντιμετωπίσει την ασθένεια , λαμβάνοντας συμβουλευτική στήριξη και τεχνικές ένταξης του ατόμου στην ομαλή ζωή.

– Αυτοδιαχείριση και αυτορρύθμιση της σκέψης και της συμπεριφοράς.

– Η  θεραπεία εντάσσει στο πρόγραμμά της μια συνεχή παρακολούθηση του ατόμου ορίζοντας κάποιες “αναμνηστικές” συνεδρίες που σκοπό έχουν την πρόληψη και την συνεχή θετική εξέλιξη της νόσου.

«Από τότε που κουράστηκα να ψάχνω, έμαθα να βρίσκω.Κι από τότε που ο άνεμος μου εναντιώθηκε, έμαθα να σαλπάρω με όλους τους ανέμους.»

Φρήντριχ Νίτσε, 1844-1900, Γερμανός φιλόσοφος

Βικτωρία Χαλκιά-Ντότσικα