Η αντίληψη της εξωτερικής μας εμφάνισης

Από ποιους παράγοντες εξαρτάται και με ποιο τρόπο θα διαμορφώσουμε μια πιο θετική εικόνα του σώματος μας.

Τα τελευταία χρόνια οι έννοιες ωραιότητα και ελκυστικότητα είναι στενά συνυφασμένες με την καλλιγραμμία και την άψογη  εξωτερική εικόνα, σε βαθμό που η προσωπική αξία και η κατανόηση της ταυτότητας του εαυτού μας   να επηρεάζεται  εντυπωσιακά από αυτήν. Τα σύγχρονα πρότυπα  κάλλους και ιδανικού βάρους, διαφοροποιούνται  ριζικά, σε σχέση με  τα αληθινά γυναικεία και αντρικά σώματα, γεγονός που οδηγεί αρκετούς στο να βιώνουν αρνητικές πεποιθήσεις για την εξωτερική εικόνα, έντονη  δυσαρέσκεια και έλλειψη αισθήματος ικανοποίησης και επάρκειας   για τον εαυτό τους. Οι αντιλήψεις μας για το σώμα και αυτό που αντικρίζουμε στον καθρέφτη, έχει αντίκτυπο στις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις συμπεριφορές, την ψυχική υγεία και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή του ατόμου. Η αυτοεκτίμηση σχετίζεται με την εξωτερική εμφάνιση και το σώμα, σε ποσοστό μέχρι και 33%. Η εικόνα  του σώματος   συνδέεται  με το πώς συνειδητοποιούμαι  τον εαυτό μας, ενώ η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στο πώς νιώθουμε για αυτόν.

Η προσωπική αντίληψη για οποιαδήποτε πτυχή της σωματικής μας κατάστασης σχηματίζεται βαθμιαία από τα πρώιμα στάδια ανάπτυξης και διαμορφώνεται από παρελθοντικές και παροντικές επιρροές.

Στις επιδράσεις του παρελθόντος συγκαταλέγονται:

• Εδραίωση πεποιθήσεων, γνωσιών  και συναισθημάτων, που αφορούν στα θέματα εξωτερικής εμφάνισης και αντίληψης  του εαυτού(δημιουργία θετικών ή αρνητικών αναπαραστάσεων).

• Tα φυσικά γνωρίσματα του ατόμου (σωματική διάπλαση, ύψος, βάρος, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά).

• Το πώς η κάθε κοινωνία-πολισμός  ορίζει τις έννοιες ομορφιά, ελκυστικότητα και ιδανικό γυναικείο και αντρικό πρότυπο.

• Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (αυτοπεποίθηση-αυτοεκτίμηση, αίσθημα ικανοποίησης και πληρότητας,  εξωστρεφή/εσωστρεφή συμπεριφορά).

• Οι διαπροσωπικές  αλληλεπιδράσεις (οικογένεια, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον).

Επιρροές στο παρόν περιλαμβάνουν:

• Τις εμπειρίες, τα βιώματα  και την πληροφόρηση  που λαμβάνει το άτομο στην καθημερινότητα σχετικά με την υπερεκτιμημένη πλέον αξία της ομορφιάς και της αγγελόπλαστης σιλουέτας.

Συνήθεις ανακριβείς -αυτόματες σκέψεις που υπονομεύουν την εικόνα του εαυτού σας  και την αυτοεκτίμηση σας:

• Γνωστική στρέβλωση: «Όλα ή τίποτα» αξιολογώντας μια κατάσταση, είτε ως απόλυτα κακή  είτε ως απόλυτα καλή (άσπρο ή μαύρο).

• Βιαστικά συμπεράσματα: Βεβιασμένες σκέψεις και πεποιθήσεις που δεν στηρίζονται σε επαρκή γεγονότα και λειτουργούν σαν αυτό-εκπληρούμενες προφητείες (η συμπεριφορά  που εξαρτάται από λαθεμένες πεποιθήσεις, προκαλεί  αρνητικές αντιδράσεις, με αποτέλεσμα να  επιβεβαιώνεται το αναμενόμενο σενάριο).

• Καταστροφολογία: Έμφαση στα αρνητικά σημεία   του σώματος. Πιθανόν να διαθέτετε έναν κατάλογο με θετικά χαρακτηριστικά, παρόλα αυτά αδιαφορείτε συστηματικά, εξαιτίας του ότι εστιάζεται υπερβολικά σε ένα ελάττωμα (απόρριψη-υποτίμηση των θετικών-τροφοδότηση του φαύλου κύκλου).

• «Τα πρέπει» : Μη ρεαλιστικές απαιτήσεις που θέτετε στον εαυτό σας προκειμένου να αισθανθείτε σημαντικοί/ες. Όταν οι προσδοκίες δεν εκπληρωθούν ενοχοποιείστε, η αυτοεκτίμηση μειώνεται και κάθε άλλο από ευτυχισμένη-ος  νιώθετε.

• Γενίκευση αρνητικών συναισθημάτων: Ανισόμετρη δυσφορία σε σχέση με την εμπειρία( το γεγονός ότι έχω τέσσερα κιλά παραπάνω δεν με κάνει κακό ή ασήμαντο άνθρωπο).Παράλογοι ή υπερβολικοί συλλογισμοί “υπονομεύουν ”  επιπλέον πτυχές της καθημερινότητας (εσωστρέφεια, μείωση κοινωνικών επαφών  εξαιτίας μιας ατέλειας στο σώμα).

• Λανθασμένη τοποθέτηση του φταιξίματος: Όλα εκλαμβάνονται   σε προσωπικό επίπεδο, ασκείται  κριτική στον εαυτό σας  και αναστατώνεστε  συνδέοντας παράλογα τα γεγονότα με την εμφάνισή(διαφεύγουν πληροφορίες που πιθανόν σαν βοηθούν να ερμηνεύεται αντικειμενικά όσα βιώνετε) (πχ μια παρέα απέναντί σας γελά κι εσείς νιώθετε ότι είστε η αιτία).

Συμβουλευτικές Παρεμβάσεις:

– Οι αντιλήψεις του ατόμου για τον εαυτό του, το περιβάλλον, τα συμβάντα της ζωής, είναι απόρροια της διαδικασίας της μάθησης, εξ ‘ου και  θεωρείται εφικτή η παρέμβαση στον τρόπο που κανείς σκέφτεται και δομεί γνωστικά τον εσωτερικό του κόσμο. Η συνειδητοποίηση των βαθειά ριζωμένων αντιλήψεων  που σχετίζονται με μη λειτουργικές ενέργειες, ενθαρρύνουν εναλλακτικούς λογικούς συλλογισμούς και επιθυμητές αλλαγές, αντικαθιστώντας παλιές συνήθειες και συμπεριφορές.

– Κάνετε αυτοπαρατήρηση και αναρωτηθείτε τους λόγους που καταφεύγετε συνήθως  στο φαγητό. Τις περισσότερες στιγμές τρώτε επειδή πεινάτε ή μήπως από ανία, άγχος ή στενοχώρια; Αναζητήστε τα πραγματικά αίτια της αγωνία σας και αντιμετωπίστε τις συναισθηματικές δυσκολίες με μόνιμες και  αποδοτικές λύσεις. Συντάξτε έναν κατάλογο σχετικά με το: Που βρίσκεστε όταν τρώτε-ποιες ώρες- Περιγράψτε την κατάσταση που επικρατεί γύρω σας – Τι αισθάνεστε την συγκεκριμένη στιγμή – Με ποιους εναλλακτικούς τρόπους  μπορείτε να αντιμετωπίσετε τα αρνητικά συναισθήματα – Δράση.

– Σε αρκετές περιπτώσεις το φαγητό έρχεται να καλύψει συναισθηματικά ελλείμματα (ότι με αγαπούν, με αποδέχονται), δίνοντας την αίσθηση της προσωρινής πληρότητας. Η τροφή έρχεται να καλύψει την “κενή  θέση”, μετατρέπεται σε υποκατάστατο στήριξης ενώ παράλληλα καταστέλλει την αυτό-εκτίμηση του ατόμου το οποίο παίρνει βάρος.

– Δημιουργείστε μια λίστα με τα θετικά σας χαρακτηριστικά, ζητήστε από την/τον καλύτερό φίλο να κάνει το ίδιο για εσάς. Τι είδους  αυτόματες σκέψεις κάνετε και πως νιώθετε για αυτές;

– Επικεντρωθείτε στα δυνατά σημεία. Αναδείξτε τα στοιχεία που σας κάνουν να αισθάνεστε περήφανες-οι, αξιοποιείστε υπέρ σας δεξιότητες, γνώσεις και ταλέντα αναδεικνύοντας την μοναδικότητά σας.

– Επιτρέψτε την οικειότητα στις σχέσεις σας και αντλήστε ικανοποίηση και θετικά συναισθήματα  ανεξάρτητα από το σχήμα ή το μέγεθος του σώματος σας.

– Δημιουργείστε υποστηρικτικό κλίμα  σε περίπτωση που αποφασίσετε να αλλάξετε διατροφικές συνήθειες, ώστε να ενισχύσετε την συντροφικότητα και την διάθεσή σας.

– Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν περίτρανα πως   το πολυδιάστατο ζήτημα της απώλειας βάρους   αποτελεί αναμφίβολα, προσπάθεια  μιας  ομαδικής και πολύπλευρης  εργασίας  διατροφολόγων, ειδικών ψυχικής υγείας και γιατρών(πχ συν-νοσηρότητα-κατάθλιψη). Σε μια  μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Αmerican Journal of Clinical Νutrition» (Μάιος 2008), διαπιστώθηκε ότι ύστερα από 10 εβδομάδες ψυχολογικής παρέμβασης, υπέρβαροι και παχύσαρκοι έφηβοι βελτίωσαν τη σωματική εικόνα τους αλλάζοντας διατροφική συμπεριφορά, κυρίως ως προς την υπερβολική κατανάλωση αναψυκτικών.

– Συντάξτε έναν κατάλογο με όσα αποφεύγετε συστηματικά, όσο διάστημα διατηρείται πολλά κιλά και  δημιουργείστε κίνητρα για δράση προκειμένου να τα πραγματοποιήσετε(πχ όταν χάσω βάρος θα κάνω διακοπές στο αγαπημένο μου νησί, θα ψωνίσω το παντελόνι που πάντα ήθελα κτλ).

– Αναζητήστε εναλλακτικά ενδιαφέροντα και δραστηριότητες-ζητήστε βοήθεια και υποστήριξη από ειδικούς-Βάλτε την άσκηση στην ζωή σας.

– Αποφύγετε να επενδύεται υπερβολικά στην εξωτερική εμφάνιση.

Άνθρωποι που αξιολογούν αρνητικά τον εαυτό τους τείνουν να εμφανίζουν έντονο στρες, απαισιοδοξία για το μέλλον και  βεβαιότητα  αποτυχίας. Η μειωμένη αυτοεκτίμηση ενισχύει την  ηττοπάθεια που σταδιακά παγιώνεται και αποπροσανατολίζει  το άτομο από τις σημαντικές προκλήσεις. Η καλή γνώση του εαυτού δεν συνεπάγεται μια εξιδανικευμένη προσωπικότητα, που γίνεται αποδεκτή “υπό όρους” και με βάση τις επιταγές της κοινωνίας και των άλλων. Χτίζεται σταδιακά, με βάση την λογική ότι αναγνωρίζουμε και εκτιμάμε τις θετικές πλευρές και αποδεχόμαστε ή βελτιώνουμε τα τρωτά μας σημεία.

«Εκτός από διαταραχές που έχουν βιολογικό υπόβαθρο, δεν μπορώ να σκεφτώ καμία ψυχολογική διαταραχή που να μην οφείλεται -έστω εν μέρει- στο πρόβλη¬μα της χαμηλής αυτοεκτίμησης» Nathaniel  Branden.

Βικτωρία Χαλκιά-Ντότσικα