Κατάθλιψη: Μια ασθένεια όπως όλες!

Η άσχημη διάθεση αποτελεί πολλές φορές φυσιολογικό κομμάτι  της καθημερινότητας των ανθρώπων και πρόκειται για ένα δυσάρεστο συναίσθημα  το οποίο  είναι προσωρινό και εύκολα διαχωρίσιμο. Άλλοτε, εμφανίζεται σαν αποτέλεσμα κάποιου επίπονου/δύσκολου γεγονότος  ή μιας σημαντικής απώλειας στην ζωή του ατόμου. Η συνεχής και μόνιμα  “ανεβασμένη” διάθεση δεν είναι πάντα  εφικτή,καθότι δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Οπότε οι διακυμάνσεις τέτοιου είδους, που  αντιμετωπίζονται με απλή συζήτηση, με περισυλλογή, ξεκούραση, την υποστήριξη προσφιλών  προσώπων και έχουν μικρή χρονική διάρκεια, δεν θεωρούνται κατάθλιψη.

Η κατάθλιψη  είναι ένας όρος που περιγράφει ένα  μεγάλο εύρος συμπτωμάτων διαταραχών της διάθεσης, άλλοτε παρουσιάζεται αιφνίδια, ενώ αρκετά συχνά   έχει μια σταθερή και αργή εξέλιξη και αυτός είναι ένας από τους λόγους που το άτομο δύσκολα συνειδητοποιεί τις μεγάλες  διαφορές στο συναίσθημα,τις αντιλήψεις και την συμπεριφορά του. Τα συμπτώματα  διαφέρουν από άτομο  σε άτομο, καθώς και η ένταση,ο τύπος και η  σοβαρότητα  της κατάθλιψης. Διακρίνεται σε δυο βασικές κατηγορίες, τον δευτερογενή/αντιδραστικό τύπο κατάθλιψης(ήπια και μέτρια κατάθλιψη), ο οποίος είναι αποτέλεσμα κάποιου συγκεκριμένου εξωγενή παράγοντα(θάνατος αγαπημένου προσώπου, χωρισμός, απώλεια εργασίας, ασθένεια) ή  για παράδειγμα  η απάντηση σε  έντονο άγχος. Η δεύτερη κατηγορία ονομάζεται κλινική κατάθλιψη, θεωρείται βιολογικής προέλευσης και εντάσσεται στην κατηγορία ψυχοπαθολογικών διαταραχών. Η κακή διάθεση και η  έντονη ψυχική οδύνη στην περίπτωση αυτή, πηγάζει εσωτερικά από το ίδιο το άτομο(χωρίς εμφανή αιτία), το οποίο κατά την διάρκεια ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου χάνει παντελώς την λειτουργικότητα του σε όλα τα επίπεδα και ταυτόχρονα  παρουσιάζει ψυχωτικά συμπτώματα, όπως παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, αυταπάτες και αυτοκαταστροφικές ενέργειες.

Τα συμπτώματα, για τις δυο αυτές βασικές κατηγορίες κατάθλιψης, περιλαμβάνουν κυρίως,συνεχιζόμενη κακή διάθεση, απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης, συναίσθημα απελπισίας και απόγνωσης, ενοχές, μείωση αισθήματος προσωπικής αξίας,   διαταραχή στον ύπνο/διατροφή, έλλειψη ενέργειας, δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων, χαμηλή ερωτική διάθεση ή απώλεια αυτής, αρνητικές σκέψεις, εκνευρισμό, κρίσεις πανικού, άγχος  αυτοκαταστροφικές ιδέες ή ενέργειες και επιβράδυνση νοητικών, ψυχοκοινωνικών και οργανικών διαδικασιών. Σε αρκετές περιπτώσεις  η κατάθλιψη παρουσιάζεται συγκαλυμμένα, όπου εκφράζεται με  συνεχείς ψυχοσωματικές ενοχλήσεις(δερματικές παθήσεις, γαστρίτιδα, σωματικοί πόνοι χωρίς παθολογική υπόσταση και πολλά ακόμα) ή ως  σύμπτωμα κάποιας ιατρικής ασθένειας, φαρμάκου  ή χρήσης ουσιών(DSM IV-TR).

Ο  ψυχίατρός και εξειδικευμένος ψυχολόγος/θεραπευτής, θα αξιολογήσει την ένταση, την χρονική διάρκεια και  το αριθμό  των συμπτωμάτων που παρουσιάζει το άτομο σε μια δεδομένη στιγμή της ζωής του, προκειμένου να υπάρξει  μια κλινική εκτίμηση και ταξινόμηση της κατάθλιψης και της ποιότητα  της. Με βάση την αξιολόγηση των συμπτωμάτων, του ατομικού προφίλ  και του  οικογενειακού  ιστορικού του ατόμου ορίζεται το θεραπευτικό πλάνο, που σκοπό έχει την ανακούφιση από τα επίπονα συμπτώματα, την “επανατοποθέτηση” του ατόμου στις καθημερινές δραστηριότητες  καθώς  και την πρόληψη και αντιμετώπιση μελλοντικών  υποτροπών. Η ψυχική αυτή νόσος αντιμετωπίζεται  στις μέρες μας,σε ένα εξαιρετικά  ικανοποιητικό επίπεδο, είτε πρόκειται για ήπια-μέτρια  ή κλινική κατάθλιψη.

Αίτια

Τα ακριβή αίτια εμφάνισης της νόσου δεν έχουν πλήρως αποσαφηνιστεί. Ωστόσο ο γενετικός παράγοντας διαδραματίζεται σημαντικό ρόλο, κυρίως στα άτομα που υποφέρουν από κλινική κατάθλιψη. Πολλές φορές  έρχεται ως αποτέλεσμα ψυχο-πιεστικών γεγονότων, ως ένδειξη ευαισθησίας σε ένα συγκεκριμένο  στρεσογόνο  γεγονός, ορμονικές διαταραχές, εφηβική περίοδο,   μετά από μια γέννα, αναπάντεχες αλλαγές, μετάβαση στην τρίτη ηλικία κ.α.

Οι γυναίκες παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν κατάθλιψη συγκριτικά με τους άντρες,είτε γιατί είναι ορμονικά πιο ευάλωτες, είτε γιατί αντιδρούν πιο έντονα στην θλίψη, είτε απλώς γιατί κοινωνικά είναι πιο αποδεκτό να εκδηλώνει μια γυναίκα τις συναισθηματικές της  αδυναμίες (διάγνωση-αναγνώριση  της νόσου). Παρόλα αυτά όλοι, ανεξαρτήτου φύλου, κοινωνικού, μορφωτικού ή οικονομικού επιπέδου, ενδέχεται κάτω από ορισμένες “συνδυαστικές” συνθήκες να βιώσουν την νόσο με διαφορετικό τρόπο. Πολύχρονες έρευνες  Αμερικανικών  Πανεπιστημίων   συσχετίζουν την εκδήλωση κατάθλιψης με την κακή διατροφή, τον τρόπο ζωής  καθώς  και την έλλειψη λιπαρών οξέων στον εγκέφαλο και την συστηματική απουσία  σωματικής άσκησης.

Αντιμετώπιση

Σε αρκετές περιπτώσεις το άτομο δεν αναζητά βοήθεια, μη συνειδητοποιώντας την ύπαρξη  του προβλήματος (παγιωμένα αρνητικά συναισθήματα-αμυντικοί μηχανισμοί άρνησης) ενώ κάποιοι   ταλαιπωρούνται  απίστευτα, καταβάλλοντας    υπεράνθρωπες προσπάθειες να διαχειριστούν  την κατάσταση,χωρίς την εξειδικευμένη  υποστήριξη των ειδικών. Ο γιατρός θεωρείται ο πλέον εξειδικευμένος, που θα αναγνωρίσει και θα διαγνώσει την κατάθλιψη, τον τύπο και την σοβαρότητα της  ή αντίθετα θα αποκλείσει ιατρικές καταστάσεις που μοιάζουν με αυτή και με βάση την εκτίμηση και τις ατομικές ανάγκες του ατόμου,  θα διαμορφωθεί ένα θεραπευτικό πλάνο παρέμβασης.  Αναλυτικά  τα βήματα που πρέπει να ακολουθούνται, για την έγκυρη και πιο αποτελεσματική  θεραπεία της κατάθλιψης,  θεωρούνται εν ολίγοις  τα εξής:

– Αναγνώριση  της συναισθηματικής δυσκολίας και  της μειωμένης λειτουργικότητας σε επαγγελματικό, κοινωνικό και διαπροσωπικό επίπεδο.
– Αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας.
– Ψυχοθεραπευτική προσέγγιση (διαπροσωπική θεραπεία, γνωστική θεραπεία της συμπεριφοράς, ψυχοδυναμικό, συστημικό μοντέλο).
– Εντοπισμός  της αιτίας που προκαλεί  κατάθλιψη.
– Αποδοχή της συναισθηματικής αδυναμίας(Μία νόσος όπως όλες οι άλλες).
– Κατανόηση των χαρακτηριστικών  της ασθένειας και ψυχο-εκπαίδευση.
– Ορισμός θεραπευτικού πλάνου και στόχων.
– Αντικατάσταση αρνητικών σκέψεων,πεποιθήσεων και συμπεριφορών.
– Διερεύνηση παρελθοντικών σχέσεων με αγαπημένα πρόσωπα.
– Ανάπτυξη ψυχολογικών δεξιοτήτων.
– Δημιουργία υποστηρικτικού δικτύου.
– Αυτογνωσία.
– Έκφραση συναισθημάτων.
– Ανάκτηση αισθήματος ελπίδας.
– Ενίσχυση αυτοεκτίμησης(βασιζόμενοι στα δυνατά σημεία του ατόμου).
– Ισορροπία μεταξύ των όσων αισθάνεται το άτομο, σκέπτεται και ενεργεί.
– Φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά –αγχολυτικά  (όταν και αν κρίνεται απαραίτητο-όχι αλόγιστη χρήση).
– Συνδυαστικά, ψυχοθεραπεία & χορήγηση φαρμάκων.
– Ειδικές  ασκήσεις αναπνοών.
– Σωματική άσκηση(π.χ. μισή ώρα περπάτημα την μέρα).
– Ισορροπημένη  διατροφή.

Η κατάθλιψη δημιουργεί την αίσθηση στα άτομα που υποφέρουν από αυτήν, ότι τίποτα θετικό δεν υπάρχει και πως το μέλλον διαγράφεται καταστροφικό και αδιέξοδο. Η βαθειά απογοήτευση  και η έλλειψη αισθήματος ελπίδας αποτελεί   χαρακτηριστικό στοιχείο της νόσου, οπότε  καλό είναι να επισημαίνεται,πως η δύσκολη και επίπονη αυτή κατάσταση δεν διαρκεί για πάντα. Έως το  90%  των ατόμων με κατάθλιψη ανταποκρίνονται πολύ θετικά στις θεραπείες. Η  προσπάθεια του ατόμου για ψυχολογική  “ανάκτηση”, η  θεραπευτική συμμαχία μεταξύ θεραπευτή-θεραπευόμενου και το υποστηρικτικό περιβάλλον των προσφιλών  ατόμων, αποτελούν  ισχυρούς  λόγους ώστε να γίνει  η κατάθλιψη σύμμαχος.
«Πνίγεσαι, όχι αν πέσεις στο ποτάμι, αλλά αν παραμείνεις βυθισμένος σε αυτό…»

Paulo Coehlo,1947

Βικτωρία Χαλκιά-Ντότσικα