Ψυχολογικοί Τύποι Γονέων!

(Άρθρο από την σχολική εφημερίδα του νηπιαγωγείου: Ουράνιο Τόξο)

Η ανατροφή και η ψυχοκοινωνική εξέλιξη  ενός παιδιού διαμορφώνονται κυρίως μέσα  από το οικογενειακό πλαίσιο, ως ο πιο καθοριστικός και άμεσος κοινωνικός φορέας. Η γονικότητα αποτελεί μια πολύπλοκη και ιδιαίτερα διευρυμένη  διαδικασία, η οποία δεν περιορίζεται  αποκλειστικά στην παροχή ασφάλειας και την εξασφάλιση της τροφής και της επιβίωσης του παιδιού. Η άσκηση του γονικού ρόλου εξαρτάται από τις επιμέρους σχέσεις ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, τους κοινωνικούς θεσμούς, τις αλλαγές που κατά περιόδους επηρεάζουν τον τρόπο ζωής της οικογένειας και φυσικά τα βιώματα και τις μαθημένες συμπεριφορές που κάθε γονιός διδάχτηκε ως παιδί. Άλλοτε, οι εμπειρίες αυτές  γίνονται αφορμή για ταύτιση και άλλες φορές  αποτελούν κίνητρο για διαφοροποίηση κατά την αναπαραγωγή αυτών των προτύπων, όταν για παράδειγμα,  εμείς οι ίδιοι καλούμαστε να αναλάβουμε τον ρόλο του γονέα. Οι τύποι γονέων έχουν μελετηθεί διεξοδικά εδώ και πολλά χρόνια σε διεθνές επίπεδο, με σκοπό την μελέτη της γονικής συμπεριφοράς και των αποτελεσμάτων αυτής, στην διαμόρφωση της  ανάπτυξης του παιδιού σε πολλαπλά επίπεδα (γνωστικό-συναισθηματικό-κοινωνικό-πολιτισμικό). Έχουν καταγραφεί αναλυτικά, πολύ τύποι γονέων, οι οποίοι στηρίζονται κυρίως σε τέσσερεις  βασικές κατηγορίες (Baumrind 1967). Τον αυταρχικό γονέα, τον ανεκτικό-επιεική  γονέα, τον ανεκτικό-αδιάφορο και τον δημοκρατικό-ανταποδοτικό γονέα.

Μέσα από  παρατήρηση και έρευνα, επισημάνθηκαν  τα εξής συμπεράσματα με βάση την τυπολογία γονέων και  τις συνέπειες στην συμπεριφορά των νηπίων, παιδιών και  εφήβων:

ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΟΝΕΑ

Τα παιδιά με αυταρχικούς γονείς  παρουσίαζαν τα εξής χαρακτηριστικά στην συμπεριφορά τους:

1.      Είναι  ανικανοποίητα, κυρίως με τον εαυτό τους.
2.      Παρουσιάζουν έλλειψη στόχων, δέσμευση σε αυτούς. Απογοήτευση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ματαίωση.
3.      Αποσυρμένα και εσωστρεφή.
4.      Φοβισμένα.
5.      Δεν εμπιστεύονται εύκολα άλλα άτομα, δυσκολία στις διαπροσωπικές επαφές.
6.      Χαμηλή σχολική επίδοση.
7.      Φοβίες.
8.      Καταθλιπτική διάθεση – κατάθλιψη.
9.      Αντικοινωνική συμπεριφορά.
10.    Χρήση ψέματος.
11.    Έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας με γονείς.

ΑΝΕΚΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΟΝΕΑ-ΕΠΙΕΙΚΗΣ

1.      Στηρίζονται ελάχιστα στις δυνάμεις τους.
2.      Παρορμητική συμπεριφορά.
3.      Επιθετικότητα.
4.      Ελάχιστα διερευνητική διάθεση.
5.      Μικρή άσκηση αυτοελέγχου.
6.      Απουσίες κατά την εφηβεία.
7.      Ανωριμότητα στις κοινωνικές συναναστροφές.
8.      Μεγαλύτερη εξάρτηση από τους ενήλικες.
9.      Χαμηλή αυτό-εικόνα.
10.    Δεν δεσμεύονται εύκολα σε μια ατομική ταυτότητα .
11.    Φτωχές κοινωνικές δεξιότητες.

ΑΝΕΚΤΙΚΟΣ- ΑΔΙΑΦΟΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΟΝΕΑ

1.      Τα καταφέρνουν χειρότερα από ότι τα  παιδιά, με τύπους γονέων όλων των υπόλοιπων κατηγοριών.
2.      Έντονη εσωτερίκευση.
3.      Χαμηλές επιδόσεις σε διάφορους τομείς και απαιτήσεις.
4.      Ανωριμότητα.
5.      Έντονα απορριπτικά απέναντι στους γονείς. (ΕΦΗΒΕΙΑ)
6.      Χαμηλή αυτό-εκτίμηση.
7.      Ελλείψει αυτό-ελέγχου.
8.      Επιθετικότητα.
9.      Έλλειψη πειθαρχίας.
10.    Έλλειψη ορίων.
11.    Παραβατική συμπεριφορά.
12.    Χρήση ουσιών.
13.    Διαταραχές συμπεριφοράς.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΟΝΕΑ

Η ιδανικότερη  κατηγορία!

1.      Ανεξάρτητες προσωπικότητες.
2.      Υψηλή αυτό-εκτίμηση.
3.      Αυτοέλεγχο.
4.      Διανοητική περιέργεια.
5.      Διερευνητικά παιδιά.
6.      Ευχαριστημένα με τους γονείς τους.
7.      Είναι συνεργατικά – εντάσσονται εύκολα  στην ομάδα.
8.      Καλές σχολικές επιδόσεις.
9.      Καλή κοινωνική προσαρμογή.
10.    Ενεργοποιημένα εσωτερικά κίνητρα.
11.    Αποδοχή γονέων και επικοινωνία με επιχειρήματα.
12.    Σεβασμό προς τον εαυτό τους και τους άλλους.
13.    Γίνονται καλύτεροι γονείς.
14.    Βιώνουν  σταθερό συναίσθημα και είναι ικανά να διαχειρίζονται κρίσεις.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του δημοκρατικού γονέα:

•    Ασκούν έλεγχο με ευέλικτο και όχι με άκαμπτο τρόπο.
•    Είναι σταθεροί.
•    Δεν είναι απόλυτοι .
•    Ενθαρρύνουν το παιδί να είναι ανεξάρτητο, δίνουν πρωτοβουλίες.
•    Απαιτούν από το παιδί αλλά με μέτρο και λογική.(βάση χαρακτήρα και διαφορετικότητας)
•    Επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν λεκτικά με το παιδί.(επιχειρήματα, ανταλλαγή απόψεων).
•    Είναι ζεστοί και στοργικοί.
•    Παρατηρούν το παιδί, ακούνε τις ανάγκες και τα μηνύματα τους.
•    Δίνουν σημασία στα όρια, χωρίς να παραμελούν εντελώς τις ανάγκες των παιδιών.
•    Χρησιμοποιούν επιχειρήματα.
•    Υποστηρίζουν τους οικογενειακούς κανόνες και την σημασία τους για την ομαλή και δίκαιη αντιμετώπιση όλων των μελών.
•    Αναθέτουν  τις συνέπειες των ανεπιθύμητων  πράξεων των παιδιών , στα ίδια τα παιδία.
•    Ενθαρρύνουν την έκφραση των θετικών αλλά και των αρνητικών συναισθημάτων των παιδιών.
•    Συνεργάζονται με τα παιδιά και αποφασίζουν λαμβάνοντας σοβαρά τις απόψεις των παιδιών.
•    Ενεργούν και σκέπτονται δημοκρατικά. Στο τέλος αισθάνονται  όλοι ευχαριστημένοι .

… Οι γονείς πρέπει να ξέρουν ότι είναι γονείς….. αλλά και όχι μόνο …Να γίνονται ενίοτε παιδιά, αλλά να γνωρίζουν ότι δεν είναι…!!   Ν. Σιδέρης

Βικτωρία Χαλκιά-Ντότσικα