“Ζήλια”… Πότε θεωρείται παθολογική και πως μπορείτε να βοηθήσετε τον σύντροφο ή τον εαυτό σας να την διαχειριστεί!

Το αίσθημα θυμού σε συνδυασμό με την κινητικότητα και την έντονη ανησυχία ονομάζεται ζήλια. Η ζήλια υπονομεύει καθημερινά την ζωή και την ισορροπία πολλών ζευγαριών , προκαλώντας δυστυχία και πολλά “συναισθηματικά” διαζύγια. Όταν οι σύντροφοι νιώθουν μόνιμα περιορισμένοι και συναισθηματικά πιεσμένοι εξαιτίας της «παράλογης» ζήλιας μέσα στην σχέση ή σε άλλες οικίες – διαπροσωπικές συναλλαγές, αισθάνονται ψυχολογικά εγκλωβισμένοι. Οι συνέπειες αποδεικνύονται καταστροφικές για την σχέση , για την ψυχική ισορροπία αυτού που δέχεται την «παράλογη» ζήλια , αλλά και του ζηλότυπου ανθρώπου που υποφέρει ,διατηρώντας έναν φαύλο κύκλο “αυτό-υποτίμησης”.
Τι εννοούμε στην καθημερινότητα όταν χρησιμοποιούμε τον όρο ζήλια ? Αρχικά είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε την «δικαιολογημένη» ζήλια και την παθολογική της έκφραση. Η «δικαιολογημένη» ανησυχία είναι αποτέλεσμα ενός ερεθίσματος στο οποίο θα αντιδρούσε με ανασφάλεια το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων.(85%). Απορρέει από ένα αίσθημα ανασφάλειας μέσα σε φυσιολογικά πλαίσια. Η «αδικαιολόγητη» μορφή ή αλλιώς «παθολογική» ζήλια περιλαμβάνει μια γενικευμένη και μόνιμη καχυποψία προς τον ερωτικό σύντροφο και τους ανθρώπους γενικότερα.

Στοιχεία που χαρακτηρίζουν την συμπεριφορά ενός ζηλότυπου ανθρώπου.

Υπερβολική καχυποψία: Οι άνθρωποι που ζηλεύουν παθολογικά είναι έντονα καχύποπτοι σχετικά με τα κίνητρα , τις ενέργειες και την συμπεριφορά των ανθρώπων ή του συντρόφου τους. Κάνουν μόνιμα αρνητικές ερμηνείες, δημιουργώντας αβάσιμα σενάρια ενώ αισθάνονται ότι γίνονται πολλές φορές αφορμή για αρνητική κριτική και κοροϊδευτικά σχόλια.( Σύνηθες παράδειγμα: βλέπει τον σύντροφο να μιλά με κάποιον/α και σκέφτεται απλά και σχεδόν αυτόματα, ότι πιθανόν να διατηρούν κρυφή σχέση).
Αυτό-υποτίμηση: Η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους είναι κάθε άλλο παρά θετική, δεν πιστεύουν ότι είναι αρκετά ικανοί/ες και δεν αποδέχονται την προσωπική τους αξία. Αναζητούν διαρκώς την επιβεβαίωση και την προσοχή του συντρόφου και των άλλων. Αν περιορίσουν και εποπτεύσουν στενά τις ενέργειες του συντρόφου , θα αισθανθούν μικρότερη απειλή και άγχος. Η ζήλια λειτουργεί αντισταθμιστικά στην εσωτερική ανασφάλεια και το συναισθηματικό «έλλειμμα» που ασυνείδητα νιώθουν για τον εαυτό τους.
Υπέρμετρη ευθιξία-ευαισθησία: Συχνά αναζητούν στα λεγόμενα των άλλων ,αρνητικές προθέσεις και ερμηνείες χωρίς βάσιμα επιχειρήματα. Αποδίδουν στους άλλους κρυφές τους επιθυμίες και σκέψεις και αισθάνονται ότι οι άλλοι τους ασκούν κακεντρεχή κριτική σε ότι λένε και κάνουν.
Δημιουργούν αισθήματα ενοχής – κάνουν έμμεσους εκβιασμούς: Συνήθως οι άνθρωποι που ζηλεύουν παθολογικά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση , δεν τολμούν να διεκδικήσουν τις επιθυμίες τους με ευθύ και άμεσο τρόπο , οπότε οδηγούνται στο να θέτουν εκβιασμούς προκειμένου να μην απορριφθεί το αίτημα τους.
Ακραίες – απόλυτες πεποιθήσεις: Η «αδικαιολόγητη» ζήλια είναι κάτι περισσότερο από μια απλή ενόχληση ή απογοήτευση ,που αισθάνεται κάποιος την στιγμή που παρακολουθεί τον/την σύντροφό του να μιλά για παράδειγμα με κάποιον άλλο άνθρωπο. Ο ζηλότυπος άνθρωπος σε μια αντίστοιχη περίπτωση ,κάνει διάφορες επίμονες και ακραίες σκέψεις όπως … : ότι θα εγκαταλειφθεί από τον σύντροφο, ότι δεν αξίζει την αγάπη του, ότι ο σύντροφος είναι κτήμα του , ότι δεν είναι αποδεκτό να δημιουργούνται σχέσεις με άλλα άτομα και ότι θα πρέπει να έχει το αποκλειστικό ενδιαφέρον και προσοχή του συντρόφου του ». Αφιερώνει σημαντικό μέρος της συντροφικής ζωής “δημιουργώντας ιστορίες” που βυθίζουν τόσο τον άλλο άνθρωπο , όσο και τον ίδιο σε δυστυχία.

Πως θα διαχειριστείτε την «παράλογη» ζήλια

Η “παθολογική” και “αδικαιολόγητη” ζήλια δύσκολα αντιμετωπίζεται στην σχέση ενός ζευγαριού και ιδιαίτερα αν λειτουργεί σαν χαρακτηριστικό της σχέσης, σαν ένα “καθεστώς”. Ο ζηλότυπος άνθρωπος δύσκολα παραδέχεται πως η ανησυχία του απορρέει από μια εσωτερική του ανασφάλεια και ότι αδίκως προκαλεί την μιζέρια στους γύρω του. Εκτός κι αν αποφασίσει για λόγους διατήρησης και αρμονίας της σχέσης να ζητήσει την βοήθεια από κάποιο ειδικό! Παρακάτω προτείνονται κάποιες ιδέες που πιθανόν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της ακραίας ζήλιας και των καταστροφικών συνεπειών της:

Από την αρχή της σχέσης , μην μπαίνετε στην διαδικασία να απολογείστε χωρίς λόγο, εξηγώντας τα αυτονόητα. Όσο συμμετέχετε στον φαύλο κύκλο της απολογίας ,τόσο δίνεται την αίσθηση στον ζηλότυπο ότι έχει το δικαίωμα να σας ανακρίνει και να σας ελέγχει. Μείνετε αμέτοχοι σε αυτό το παιχνίδι περιορισμού, μην αφήνετε τα περιθώρια για ανάκριση.
• Ο θυμός δεν δίνει το δικαίωμα σε κανέναν να ασκεί βία. Πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός μεταξύ των εννοιών “θυμός” και “βιαιοπραγία”. Ο κάθε ένας είναι σε θέση να θυμώσει, όχι όμως εξαιτίας του θυμού να ασκήσει βία.
• Εάν υποφέρετε από αισθήματα ζήλιας και σκέψεις που σας προκαλούν μεγάλη και συνεχή αναστάτωση ζητήστε βοήθεια από κάποιο ειδικό. Με την κατάλληλη ψυχολογική στήριξη θα διερευνήσετε τις αυτόματες πεποιθήσεις που σας οδηγούν σε μια ψυχοφθόρα και επίμονη “επιφυλακή” και τον σύντροφό σας σε αγανάκτηση.
• Αξιολογείστε τις σκέψεις σας με έναν ορθολογικό τρόπο και σύμφωνα με τις επιταγές της λογικής σας και μόνο.
• Εξετάστε κατά πόσο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα οι σκέψεις αυτές.
• Αναθεωρείστε δογματικές και απόλυτες απόψεις για τον έρωτα. (παράδειγμα: «Αφού με αγαπά δεν πρέπει να αναπτύσσει φιλίες με άλλα άτομα» ή «ο σύντροφος μου ,μου ανήκει αποκλειστικά», «πρέπει διαρκώς να μου επιβεβαιώνει την αγάπη του»).
• Επανεκτιμήστε την άποψη ότι η προσωπική σας αξία εξαρτάται αποκλειστικά από τον/την σύντροφό σας.
• Δουλέψτε με τον εαυτό σας και τα αυτοκαταστροφικά αισθήματα που πηγάζουν από τις αντιλήψεις σας. Επιμένοντας να συντηρείτε την ζήλια γίνεστε απαιτητικοί για τους γύρω σας ,ενώ διατηρείτε το εξοντωτικό άγχος και την ταλαιπωρία κυρίως προς τον εαυτό σας. Παραγνωρίζεται συστηματικά τα θετικά στοιχεία της προσωπικότητας σας και κατά συνέπεια τις πιο εποικοδομητικές συμπεριφορές, που θα εξασφάλιζαν διάρκεια και καλύτερη ψυχική επαφή, στην σχέση.

Η «λογική» ζήλια , είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο που προκαλεί αισθήματα απογοήτευσης και εκνευρισμού εξαιτίας κάποιας συμπεριφοράς του συντρόφου και κάτω από ορισμένες συνθήκες. Πρόκειται για ένα συναίσθημα που οι πιο πολλοί άνθρωποι έχουν βιώσει ,που δεν συνοδεύεται με ακραίες μορφές ζήλιας, εκρήξεις και αδικαιολόγητες και αβάσιμες ερμηνείες. Όταν οι αντιδράσεις και οι σκέψεις αποκτούν μια άλλη διάσταση ,ο έλεγχος που ο ζηλότυπος ασκεί σταδιακά γενικεύεται και τότε ένα γεγονός αποτελεί απλά αφορμή για παρατράγουδα…! Παρόλα αυτά η δυναμική της σχέσης ορίζεται πάντα από κοινού, κι αυτό αποτελεί ένα ξεκάθαρο κίνητρο ώστε να ενεργήσετε θετικά για εσάς ή την σχέση σας , είτε θέτοντας τα όρια σε αυτούς που σας “ελέγχουν”, είτε κοιτάζοντας κατάματα τις ανασφάλειες σας.

Βικτωρία Χαλκιά-Ντότσικα