«Εκφοβισμός»: κοινωνικό φαινόμενο βίας με χίλια πρόσωπα… Σχολικός εκφοβισμός και τρόποι διαχείρισης! (Μέρος 1ο)

Ο «Εκφοβισμός» παρατηρείτε ως  ένα διεθνές και διαχρονικό φαινόμενο σύμφωνα με το οποίο ,το άτομο  θεωρεί για κάποιους λόγους , τον εαυτό του ανώτερο ,ικανότερο και  αξιότερο γνωστικά ή σωματικά , ασκώντας  συστηματική ,εσκεμμένη  ,έκδηλη και απρόκλητη σωματική ή συναισθηματική βία προς  άλλους ανθρώπους και στην περίπτωση μας μαθητές. Το φαινόμενο αναφέρεται σε μια ευρεία ποικιλία επιθετικών συμπεριφορών και υποδηλώνει επιθυμία για κυριαρχία και   κατάχρηση της  εξουσίας στις διαπροσωπικές σχέσεις . Εκτός από το θύμα και τον θύτη, στην διαδικασία αυτή συμμετέχουν συνειδητά ή όχι, οι παρατηρητές του φαινομένου, όσοι γνωρίζουν κάτι γι αυτό και γενικότερα όλο το σχολικό περιβάλλον.(μαθητές-ενήλικες)
Η διαφορά δύναμης(ψυχολογικής ή συναισθηματικής) μεταξύ δράστη και θύματος ,που καθιστά το θύμα αδύναμο να αμυνθεί  και  το τοποθετεί  αυτόματα σε μειονεκτική θέση, θα μπορούσε να ορισθεί ως εκφοβισμός. Με τον όρο «εκφοβισμό» αναφερόμαστε στην μεταφρασμένη αγγλική λέξη   bulling, ενώ ο όρος «bully» , που περιγράφει όποιον ασκεί εκφοβισμό , μεταφράζεται ως ο « νταής», «μάγκας» ή « τσαμπουκάς».
Στα πλαίσια του σχολικού εκφοβισμού, συμπεριλαμβάνονται επίσης ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, όπου ο δράστης χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για να προωθήσει προσβλητικά και άσεμνα  μηνύματα, ο σεξουαλικός με την μορφή ανήθικων  χειρονομιών, σχόλια  σεξουαλικού περιεχομένου και  ¨αστείων¨ που προκαλούν αμηχανία και φέρνουν τους μαθητές σε δύσκολη θέση. Αίσθηση προκαλεί τα τελευταία χρόνια ο εκφοβισμός και οι πράξεις κοινωνικής απομόνωσης ,ως αποτέλεσμα ρατσιστικών αντιλήψεων. Η διαφορετικότητα, η καταγωγή και οι κοινωνικό-οικονομικές διαβαθμίσεις, πυροδοτούν επιθετικές ενέργειες.

Πως θα διακρίνουμε τον εκφοβισμό από τις υπόλοιπες εκφράσεις επιθετικής συμπεριφοράς.
Χαρακτηριστικά Bulling

•    Αρνητικές ενέργειες ή ενοχλήσεις που σκόπιμα γίνονται από τον θύτη με λεκτικό (σκόπιμο αποκλεισμό του θύματος από ένα κοινωνικό πλαίσιο, βρισιές, απειλές,πειράγματα,χλευασμό ,άσεμνες χειρονομίες,εκβιασμός) ή σωματικό τρόπο (ξύλο, σπρωξίματα, κλωτσιές, στρίμωγμα ), που άμεσο κίνητρο έχουν την θυματοποίηση και την συμμόρφωση του δέκτη.
•    Ύπαρξη διαφοράς δύναμης (σωματικής ή ψυχολογικής) μεταξύ θύματος και θύτη ή θυτών. Όσοι εκφοβίζουν,  αντιλαμβάνονται την αδυναμία όσων δεν έχουν αρκετά ανεπτυγμένες σωματικές ή ψυχολογικές  δεξιότητες  και χαρακτηριστικά προσωπικότητας, ώστε να υπερασπιστούν σθεναρά τον εαυτό τους στην παρούσα κατάσταση.(αυτοπεποίθηση, γλωσσική  επιδεξιότητα ,διεκδικητικότητα , σιγουριά, μεγαλύτερη σωματική δύναμη και κοινωνικές δεξιότητες).
•    Αίσθημα ικανοποίησης του δράστη ή των δραστών όταν προκαλούν βλάβη στο θύμα.
•    Κυριαρχική επιβολή του θύτη προς το θύμα.
•     Έλλειψη  δικαιολογίας για την πράξη εκφοβισμού.
•    Επανάληψη της επιθετικής συμπεριφοράς.
•    Πρόθεση του δράστη να προκαλέσει σωματικό και συναισθηματικό πόνο στο θύμα.
•    Συντελεστική επιθετικότητα, δηλαδή εκφοβισμός με απώτερο και συγκεκριμένο στόχο, την υλοποίηση κάποιου επιθυμητού αποτελέσματος, όπως η κατοχύρωση ισχύος, χωρίς την άμεση εμπλοκή του θύματος. (αντίθετη με την αντιδραστική  επιθετικότητα η οποία προκύπτει ως επακόλουθο δυσαρέσκειας και θυμού του δράστη , μετά από συγκεκριμένο γεγονός.)
•    Κάθε πρόθεση του  ατόμου  να απομονώσει, να απαξιώσει, να απειλήσει  ή να  υποβιβάζει κάποιον μαθητή θεωρείτε επίσης εκφοβισμός. (έχουν επίσης ανιχνευθεί περιστατικά εκφοβισμού  από καθηγητές προς μαθητές.)

Αντιμετώπιση με βάση τεκμηριωμένες τεχνικές  πρόληψης  και αποφυγής του bulling  :

•    Έρευνα των ειδών εκφοβισμού που αναπτύσσονται στον σχολικό χώρο.
•    Διερεύνηση της ατμόσφαιρας που επικρατεί(αλλαγή του κλίματος που επικρατεί με την συνεργασία γονέων-καθηγητών-σχολικού προσωπικού).
•    Ορισμός σχολικής επιτροπής αντιμετώπισης των θεμάτων που έχουν προκύψει.
•    Εκπαίδευση του σχολικού προσωπικού και των γονέων.(τι είναι και τι δεν είναι εκφοβισμός/πώς να αντιμετωπίσουν τα παιδιά που εκφράζονται βίαια).
•    Ανάπτυξη αισθήματος ανήκειν-δημιουργία συνδέσεων μεταξύ των μαθητών στο σχολείο.
•    Οριοθέτηση. (έχουν όλοι δικαίωμα να ζουν ειρηνικά και με ασφάλεια στον χώρο του σχολείου)
•    Όταν βλέπω κάποιον να κακοποιεί ή να κακοποιείτε στο σχολείο:   – καλύπτω το θύμα(στερώ οπτική επαφή)
– Δηλώνω ξεκάθαρα προς το θύτη ότι αυτό που κάνει είναι κακοποίηση και ότι δεν δέχομαι την πράξη αυτή.(απόλυτη στάση) (π.χ. θα βλέπω τις κινήσεις σου)
-Εμπλέκω και τους παρατηρητές στην διαδικασία(όταν  ο θύτης δεν πάρει την προσοχή από τους παρατηρητές τότε το ενδιαφέρον του μειώνεται).

•     Ενθάρρυνση στο να δεθεί η ομάδα(συνεργασία) .Μόνο τότε οι παρατηρητές παύουν να φοβούνται και παίρνουν το μέρος του θύματος. (ομαδικές δραστηριότητες, κίνητρα για συνεργασία)
•    Συμβουλευτική στα παιδιά και τις οικογένειες των παιδιών που εκφοβίζουν.
•    Συνεχής επαγρύπνηση από καθηγητές ,προσωπικό και γονείς.
•    Ενημέρωση μαθητών , ανοιχτές συζητήσεις για το θέμα  .
•    Επιβράβευση θετικών αλλαγών στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές.

Τι δεν λειτουργεί σωστά:

•    Ανοχή στο κομμάτι της βίας.
•    Επιβολή τιμωρίας.
•    Απομόνωση του θύτη.
•    Η σιωπή.

Όταν θέλουμε να σταματήσουμε την βία ,προωθούμε υγιείς τρόπους ζωής, φέρνοντας το πρόβλημα στην επιφάνεια και αναζητώντας λειτουργικούς τρόπους  διαχείρισης. Το να αγνοεί κανείς το πρόβλημα δεν σημαίνει ότι έπαψε να υπάρχει… Η λεκτική επικοινωνία με θετικό τρόπο και η εμπλοκή του κοινωνικού ενδιαφέροντος στην σχολική ζωή προάγουν την καλή ψυχική υγεία .